Polikistik over sendromu (PCOS, PKOS) veya Stein-Leventhal sendromu, kalıtsal ve çevresel faktörlerin neden olduğu bir endokrin bozukluğudur. Hastalık, yumurtalıklarda androjen üretiminin artması, dişi germ hücrelerinin olgunlaşmasının bozulması ve menstruasyon fonksiyonu ile karakterize hormonal durumdur. PCOS’lu kadınlarda yumurtalıklar küçük, içi sıvı dolu keseler (kistler) oluşur. PCOS’un kesin nedeni bilinmemektedir, ancak genetik, yaşam tarzı ve çevresel faktörlerin bir kombinasyonunun rol oynadığı düşünülmektedir.
Hormonlardaki bu artışın bir sonucu olarak aşağıdakiler dahil birçok sorun ortaya çıkabilir:
- Menstrüel düzensizlikler
- Kısırlık
- Akne ve kıllanma gibi cilt sorunları
- Yumurtalıklarda küçük kist sayısında artış
Polikistik Over Sendromu (PKOS, PCOS) Nedenleri
Polikistik over sendromu üreme çağındaki kadınlarda en sık görülen endokrin bozukluklardan biridir.
Normalde bir kadında adet döngüsünün ilk gününden itibaren yumurtalık foliküllerinde yumurtanın olgunlaşması meydana gelir. Olgunlaşmanın ardından yumurta, patlayan folikülden ayrılır ve fallop tüpü boyunca spermatozoaya doğru hareket eder. Boş folikülün yerinde 14 gün boyunca çalışan ve adet döngüsünün süresine bağlı olmayan geçici bir hormonal bez (sarı gövde) oluşmaya başlar. Hamilelik oluşmazsa yumurta, reddedilen epitel ile birlikte rahimden çıkarılır, başka bir adet kanaması başlar, korpus luteum geriler. Döllenme meydana gelirse, korpus luteum ilerler ve gelişiminin en yüksek derecesine ulaşır.
Polikistik over sendromunda germ hücrelerinin tüm gelişim ve olgunlaşma döngüsü bozulur.
Etkilenen hormonlar:
- Bir kadının yumurtalıklarının yumurta bırakmasına yardımcı olan kadınlık hormonları olan östrojenler ve progesteron.
- Kadınlarda az miktarda bulunan bir erkeklik hormonu olan androjenler.
Şu anda PKOS gelişimi için iki mekanizma önerilmiştir: normal vücut ağırlığına sahip hastalarda ve insülin direnci ve obezitesi olan hastalarda.
Polikistik over sendromunun ortaya çıkmasında büyük önem taşıyan genetik yatkınlıktır. Glikoz metabolizmasının metabolik süreçlerini kontrol eden bir veya daha fazla genin yapısındaki değişiklikler ve steroid hormonlarının sentezinden sorumlu olan genler ve androjenlere karşı bireysel doku duyarlılığı, polikistik over sendromunun karakteristik klinik semptomlarının gelişmesine neden olabilir.
Normalde, bir kadının adet döngüsü sırasında bir veya daha fazla yumurta salınır. Bu yumurtlama olarak bilinir. Çoğu durumda, yumurtaların salınımı adet döngüsünün başlamasından yaklaşık 2 hafta sonra gerçekleşir.
Polikistik over sendromu (PCOS) ile olgun yumurtalar serbest bırakılmaz. Bunun yerine, az miktarda sıvı ile çevrili yumurtalıklarda kalırlar. Ancak, bu rahatsızlığı olan tüm kadınların buna benzer yumurtalıkları olmayacaktır.
PKOS’lu kadınların her ay meydana gelmeyen yumurtlama döngüleri vardır ve bu da kısırlığa katkıda bulunabilir . Bu bozukluğun diğer belirtileri, erkeklik hormonlarının seviyelerinden kaynaklanmaktadır.
Çoğu zaman, PKOS 20’li veya 30’lu yaşlarındaki kadınlarda teşhis edilir. Ancak daha genç kadınları da etkileyebilir. Semptomlar genellikle bir kadının adetleri başladığında başlar. Bu bozukluğa sahip kadınların genellikle benzer semptomları olan bir annesi veya kız kardeşi vardır.
Polikistik Over Sendromu (PKOS) Belirtileri
PCOS’un yaygın belirtileri şunlardır:
- Adet düzensizliği veya adet görmeme
- Aşırı tüylenme (hirsutizm)
- Sivilce
- Saç dökülmesi
- Kilo alma
- İnsülin direnci veya diyabet
- Hamile kalmada zorluk
PCOS semptomları, adet döngüsündeki değişiklikleri içerir, bu değişiklikler:
- Ergenlik çağında bir veya daha fazla normal adet döneminden sonra kaçırılan adet dönemi ( ikincil amenore )
- Aralıklı olabilen ve çok hafif ile çok ağır arasında değişebilen düzensiz adet dönemleri
Diğer polikistik over sendromu (PKOS) belirtileri şunları içerir:
- Göğüs, karın ve yüzün yanı sıra meme uçlarının çevresinde anormal kıllanma
- Yüz, göğüs veya sırtta sivilce
- Koltuk altı, kasık, boyun ve göğüs çevresinde kalın veya koyu cilt kıvrımları ve izleri gibi cilt değişiklikleri
Erkek özelliklerinin gelişimi PKOS için tipik değildir ve farklı bir soruna işaret edebilir. Aşağıdaki değişiklikler SOP dışında bir sorunu gösterebilir:
- Erkek tipi kellik denilen şakak bölgesinde baş kıllarının incelmesi
- Klitoral genişleme
- Sesin derinleşmesi
- Göğüslerin küçültülmesi
Polikistik over sendromu (PKOS) teşhisi için yapılan tanı testleri
Jinekoloğunuz, aşağıdakileri ortaya çıkarabilecek bir pelvik muayene de dahil olmak üzere fiziksel bir muayene yapacaktır:
- Ultrasonda yumurtalıkların büyüdüğünü ve küçük kistleri olduğunu fark edeceksiniz.
- Klitorisin şişmesi (nadir)
PCOS’lu kadınlarda aşağıdaki durumlar yaygındır:
- İnsülin direnci ve diyabet
- Arteriyel hipertansiyon
- Yüksek kolestorol
- Kilo alımı ve obezite
Kadın hastalıkları uzmanınız kilonuzu, vücut kitle indeksinizi (BMI) kontrol edecek ve karın çevrenizi ölçecektir.
Hormon seviyelerini kontrol etmek için kan testleri yapılabilir. Bunlar şunları içerebilir:
- Östrojen seviyesi
- Folikül uyarıcı hormon seviyesi
- Luteinize edici hormon seviyesi
- Erkeklik hormonu seviyesi ( testosteron )
Yapılabilecek diğer kan testleri şunları içerir:
- Açlık glikozu (kan şekeri) ve diğer glikoz intoleransı ve insülin direnci testleri
- Lipid seviyeleri
- Gebelik testi (serumda GCh)
- Prolaktin seviyeleri
- Tiroid fonksiyon testleri
Jinekoloğunuz ayrıca yumurtalıklarınıza bakmak için bir pelvik ultrason isteyebilir.
Polisiktik Over Sendromu (PCOS, PKOS) Tedavisi
Polikistik over senderomlu (PKOS) kişilerde kilo alımı ve obezite yaygındır. Biraz kilo vermek bile tedaviye yardımcı olabilir:
- Hormonal değişiklikler
- Diyabet, yüksek tansiyon veya yüksek kolesterol gibi sağlık sorunları
Kadın hastalıkları uzmanınız, adet dönemlerinizi daha düzenli hale getirmek için doğum kontrol hapları yazabilir. Bu tür hapları ayrıca birkaç ay boyunca alırsanız anormal kıllanma ve sivilceyi azaltmaya yardımcı olabilir. Mirena RİA gibi uzun etkili hormonal doğum kontrol yöntemleri, uterus (rahim) dokusunun anormal büyümesini düzenlemeye yardımcı olabilir.
Glucophage (metformin) adı verilen bir diyabet ilacı da aşağıdakilere reçete edilebilir:
- Adet düzensizliği
- Tip 2 diyabeti olanlar
- Kilo vermesine yardımcı,
Adet döngünüzü düzenli tutmanıza ve hamile kalmanıza yardımcı olması için reçete edilebilecek diğer ilaçlar şunlardır:
- Lüteinizan Hormon Salgılayan Hormon (HLHL) Analogları
- Yumurtalıklarınızın yumurta bırakmasına ve hamile kalma şansını artırmasına neden olabilen klomifen sitrat veya letrozol
Bu ilaçlar, vücut kitle indeksiniz (BMI) 30 veya daha düşükse (obezite aralığının altında) en iyi sonucu verir.
Jinekoloğunuz ayrıca anormal kıllanma için başka tedaviler önerebilir. Bazıları:
- Spironolakton veya flutamid hapları
- Eflornitin kremi
Etkili epilasyon yöntemleri arasında elektroliz ve lazer epilasyon bulunur. Ancak farklı birçok tedaviye ihtiyaç duyulabilir. Bunlar pahalıdır ve sonuçlar genellikle kalıcı değildir.
Kısırlığı tedavi etmek için bir yumurtalığı çıkarmak veya değiştirmek için pelvik laparoskopi yapılabilir. Bu, yumurta bırakma şansını artırır. Etkiler geçicidir.
Beklentiler (Prognoz)
Tedavi ile PKOS’lu kadınlar sıklıkla hamile kalabilir. Hamilelik sırasında aşağıdaki riskler artar:
- Spontan abortus (gebelik kaybı)
- Arteriyel hipertansiyon (PAH)
- Gestasyonel diyabet (gebelik şekeri)
Olası komplikasyonlar
Polikistik over sendromu (PKOS) olan kadınlar için gelişme olasılığı daha yüksektir:
- Endometriyal kanser
- Kısırlık
- Diyabet
- Obezite ile ilgili komplikasyonlar
Hastalık için kullanılan diğer isimler;
Polikistik Yumurtalıklar, Polikistik Yumurtalık Hastalığı; Stein-Leventhal sendromu; Polifoliküler yumurtalık hastalığı, PCOS, PKOS, Polikistik over, Polikistik over sendromu
