Uyuz, deri üzerinde kaşıntılı döküntülere neden olan bulaşıcı bir cilt enfeksiyonudur.
Uyuz Hastalığı Nedir?
Uyuz, Sarcoptes scabiei adlı mikroskobik bir akarın neden olduğu bir cilt hastalığıdır. Bu akarlar, ciltte tüneller kazarak yaşarlar ve cilt altında yolculuk ederler. İnsan derisinde yaşayan bu akarlar, cilt yüzeyinde tüneller kazarak yumurtalarını bırakırlar ve dışkılarını salarlar. Bu nedenle uyuz, doğrudan temas veya enfekte kişinin giysileri, yatak çarşafları gibi eşyalar aracılığıyla kolayca yayılabilir.
Uyuz Belirtileri
Uyuz belirtileri, enfekte olan kişinin bağışıklık sistemi, yaş ve enfeksiyonun şiddeti gibi faktörlere bağlı olarak değişebilir. Ancak genellikle aşağıdaki belirtiler görülür:
- Kaşıntı: Uyuzun en belirgin belirtisi kaşıntıdır. Kaşıntı, özellikle geceleri artar ve şiddeti kişiden kişiye değişebilir.
- Döküntüler: Küçük kabarcıklar, lekeler veya kızarıklıklar cildin farklı bölgelerinde görülür. Bu döküntüler genellikle parmak araları, bilekler, dirsekler, göğüs, sırt ve genital bölge gibi bölgelerde yoğundur.
- Tüneller: Uyuz akarları cilt altında ince, gri veya kahverengi çizgiler şeklinde tüneller kazdıkları için bu tüneller görülebilir. Bu tüneller, cilt yüzeyinde belirgin izler bırakabilir.
- Ağrı ve İrritasyon: Kaşıntı ve döküntüler nedeniyle ciltte ağrı ve tahriş görülebilir.
İlk belirtiler ne zaman ortaya çıkıyor?
Klasik uyuz belirtileri genellikle parazitlerin bulaşmasından iki ila beş hafta sonrasına kadar ortaya çıkmaz. Bağışıklık sisteminin akarlara karşı belirli bir savunma reaksiyonu geliştirmesi için gereken süre budur. Hastalığın sonraki dönemlerinde, semptomların ortaya çıkması sadece birkaç gün sürer. Etkilenenler, semptomlar ortaya çıkmadan önce bile uyuzu bulaştırırlar.
Hangi cilt bölgeleri uyuzdan etkilenmektedir?
Uyuz akarları, cildin üst tabakasının ince olduğu özellikle sıcak cilt bölgelerini tercih eder. Derideki iltihap ve değişiklikler bu nedenle el ve ayak parmakları arasında, koltuk altlarında, göbek veya areola bölgesinde, ayak bilekleri ve ayakların iç kenarlarında ve genital bölgede meydana gelmektedir.
Genellikle baş, boyun ve sırt uyuzdan etkilenmez. Bununla birlikte, bebeklerde ve küçük çocuklarda uyuz, saçlı kafa derisi ile el ve ayakların avuç içlerinde de görülür.
Uyuz Nasıl Bulaşır
Uyuz, genellikle doğrudan cilt teması yoluyla bulaşır. Enfekte bir kişiyle temas etmek, uyuz akarlarının ciltten cilde geçmesine yol açabilir. Ancak uyuzun nasıl bulaştığına dair bazı önemli detaylar şunlardır:
- Cilt Teması: En yaygın bulaşma şekli, enfekte bir kişiyle doğrudan temas etmektir. Bu temas, ciltten cilde geçişe ve uyuz akarlarının bulaşmasına neden olabilir. Özellikle aile içinde veya yakın temas gerektiren aktiviteler sırasında bulaşma riski daha yüksektir.
- Eşyalar ve Giysiler: Enfekte kişinin kullandığı giysiler, yatak çarşafları ve kişisel eşyalar da uyuz akarlarının bulaşmasına katkıda bulunabilir. Bu nedenle, enfekte kişinin eşyalarını paylaşmaktan kaçınılmalı ve bu eşyalar düzenli olarak yıkanmalıdır.
- Toplu Yaşama Alanları: Uyuz, toplu yaşama alanlarında hızla yayılabilir. Okullar, yatılı kurumlar ve askeri üsler gibi kalabalık ortamlarda, enfekte bir kişi ile temas riski artabilir.
- Cinsel Temas: Cinsel temas yoluyla uyuz da bulaşabilir. Cinsel partnerler arasında uyuzun yayılmasını önlemek için koruyucu önlemler alınmalıdır.
- Hayvanlardan İnsanlara Bulaşma: Nadiren, evcil hayvanlar aracılığıyla uyuz bulaşabilir. Ancak bu, istisnai bir durumdur ve genellikle köpekler veya kedilerin uyuz akarları insanlara bulaştırması söz konusu değildir.
Uyuzun nasıl bulaştığına dair bu bilgiler, hastalığın yayılmasını engellemek için alınması gereken önlemleri anlamak açısından önemlidir. Temas riskini en aza indirmek ve uyuzun kontrol altına alınmasına yardımcı olmak için kişisel hijyen ve temizlik önlemlerine dikkat etmek önemlidir.
Uyuz Nasıl Geçer
Uyuzun nasıl geçeceğini anlamak için tedavi ve hijyen önlemlerine odaklanmalısınız. Uyuzun nasıl geçirilebileceği hakkında bilgiler:
- Uygun Tedaviyi Alın: Uyuz, uygun ilaç tedavisi ile kontrol altına alınabilir. Bir dermatolog veya sağlık profesyoneli tarafından verilen reçeteye dayalı olarak önerilen ilaçları kullanmalısınız. Permetrin krem veya losyon, ivermektin gibi ilaçlar uyuzun tedavisinde yaygın olarak kullanılır. Tedaviyi reçete edilen şekilde tamamlayın ve ilaçların yönergelerine uyun.
- İlaçların Tekrar Kullanılması: Tedaviden sonra, uyuz akarları ve yumurtaları ciltten temizlemek için bazı ilaçlar ikinci kez kullanılabilir. İlaçların tekrar kullanımı için doktorunuzun önerilerine uyun.
- Temizlik Önlemleri: Enfekte olduğunuz dönemde giysilerinizi ve yatak çarşaflarınızı sık sık yıkayın. Yıkama sıcaklığı 50°C’nin üzerinde olmalıdır. Kullandığınız giysileri ve yatak takımlarınızı kurutucuda da yüksek sıcaklıkta kurutun.
- Kişisel Hijyen: Kişisel hijyeninize özellikle dikkat edin. El yıkama alışkanlığınızı sıklaştırın. Tırnaklarınızı kısa kesin, çünkü uyuz akarları tırnakların altına saklanabilir.
- Teması Sınırlayın: Uyuz bulaşma riskini en aza indirmek için enfekte olduğunuz dönemde doğrudan teması sınırlayın. Özellikle aile içinde veya yakın temas gerektiren aktivitelerden kaçının.
- Eşyaları ve Yüzeyleri Temizleyin: Evinizdeki eşyaları ve yüzeyleri düzenli olarak temizleyin ve dezenfekte edin. Enfekte kişinin temas ettiği eşyaları ve yüzeyleri özenle temizlemelisiniz.
- Diğer Aile Üyelerini Kontrol Edin: Enfekte olduğunuzda, aile üyelerinin de kontrol edilmesi ve gerektiğinde tedavi edilmesi önemlidir. Uyuzun yayılmasını engellemek için tüm ev halkı tedavi edilmelidir.
- Enfeksiyon Yerlerinden Kaçının: Uyuzun yayılma riskini azaltmak için toplu yaşama alanlarından ve kalabalık ortamlardan uzak durun. Bu, diğer insanlarla teması sınırlamaya yardımcı olabilir.
- Doktorunuz ile İletişimde Kalın: Uyuz tedavisi ve kontrolü sürecinde doktorunuzun önerilerine daima uyun ve ilerlemenizi takip edin.
Uyuzun tamamen geçmesi birkaç hafta sürebilir. Belirtiler hızlı bir şekilde azalmasa bile tedaviye devam edilmelidir. Ayrıca, herhangi bir sorunuz veya endişeniz varsa bir sağlık profesyoneline başvurmalısınız.
Uyuz Tanısı ve Tedavisi
Uyuz tanısı, bir dermatolog tarafından fiziksel muayene ve cilt sıyırma testi kullanılarak yapılır. Cilt sıyırma testi sırasında akarlar veya yumurtalar tespit edilirse, uyuz teşhisi doğrulanmış olur. Uyuz tedavisi, genellikle cilde uygulanan bir ilaç olan permetrin veya oral bir ilaç olan ivermektin ile yapılır. Ayrıca, enfekte kişinin temas ettiği giysilerin, yatak çarşaflarının ve kişisel eşyaların temizlenmesi veya dezenfekte edilmesi gerekebilir.
Uyuzun Önlenmesi
Uyuzun yayılmasını önlemek için şunları yapabilirsiniz:
- Enfekte kişilerle doğrudan teması sınırlayın.
- Kişisel eşyaları ve giysileri düzenli olarak yıkayın ve temizleyin.
- Temizlik önlemlerine dikkat edin ve enfekte kişinin kullanmış olduğu yatak çarşaflarını sık sık değiştirin.